Nie każda rozmowa musi zaczynać się od codziennych spraw. Czasem wystarczy fragment książki, jedno zdanie, by poruszyć coś głębszego. Właśnie na tym opiera się biblioterapia – metoda pracy z tekstem, która pomaga otwierać emocje, uporządkować myśli i budować relacje.
W przypadku osób dorosłych, szczególnie seniorów, literatura może stać się bezpiecznym pretekstem do rozmowy, wspomnień i refleksji. Biblioterapia dla dorosłych nie wymaga specjalnych narzędzi – wystarczą książki, czas i uważność. To prosty sposób, by wprowadzić do spotkań więcej sensu, ciepła i wewnętrznego spokoju.
W dalszej części tekstu podpowiadamy, jak w praktyce wykorzystać tę metodę i stworzyć wartościowe zajęcia, które zostają z uczestnikami na dłużej.
Co to jest biblioterapia?
Biblioterapia to metoda wspomagająca rozwój i leczenie poprzez kontakt z literaturą. Nie chodzi jednak o zwykłe czytanie – sednem jest rozmowa, refleksja i możliwość wyrażenia siebie w oparciu o przeczytany tekst. Biblioterapia wykorzystywana jest w różnych grupach wiekowych, ale szczególnie dobrze sprawdza się u osób starszych, które często potrzebują wsparcia emocjonalnego, rozmowy i integracji.
Wyróżniamy dwa główne typy biblioterapii:
- receptywna – opiera się na czytaniu i omawianiu gotowych tekstów. Może być to np. opowiadanie, wiersz, fragment powieści lub bajka z przesłaniem. W trakcie zajęć uczestnicy dzielą się swoimi odczuciami, wspomnieniami, emocjami wywołanymi przez lekturę;
- kreatywna – polega na inspirowaniu się przeczytanym tekstem do tworzenia własnych treści w postaci np. opowieści, rymowanki, listu lub krótkiej notatki. Tworzenie własnych tekstów wzmacnia poczucie sprawczości i otwiera uczestników na wyrażanie siebie.
Dlaczego biblioterapia dla dorosłych jest tak skuteczna w pracy z seniorami? Ponieważ literatura uruchamia wyobraźnię, pamięć i emocje. Umożliwia przeniesienie się do czasów młodości, zrozumienie własnych uczuć, a także odnalezienie w nich wspólnych doświadczeń z innymi.
Korzyści z biblioterapii dla osób starszych
Zajęcia biblioterapeutyczne są proste do zorganizowania, a jednocześnie niosą za sobą wielowymiarowe korzyści. Co można dzięki nim zyskać?
- Stymulacja pamięci i koncentracji – czytanie na głos i omawianie tekstów angażuje procesy poznawcze – seniorzy ćwiczą pamięć, skupienie i logiczne myślenie. To doskonała forma aktywizacji umysłowej, która może przeciwdziałać spadkowi sprawności intelektualnej.
- Wzmacnianie samooceny i poczucia własnej wartości – dzielenie się refleksjami, tworzenie własnych historii, a nawet samo uczestnictwo w zajęciach daje poczucie sensu i bycia potrzebnym. Seniorzy czują, że ich głos ma znaczenie, a doświadczenia życiowe są cenne.
- Pomoc w radzeniu sobie z samotnością, stratą i chorobą – biblioterapia dla dorosłych sprzyja otwieraniu się i rozmowie o trudnych emocjach. Dzięki literackim bohaterom łatwiej zidentyfikować własne przeżycia, a wspólna dyskusja pomaga zmniejszyć poczucie izolacji.
- Wzbudzanie pozytywnych emocji i wspomnień – książki mogą stać się pretekstem do opowieści o dzieciństwie, młodości, dawnych przygodach i radościach. Powrót do miłych wspomnień działa odstresowująco i poprawia nastrój.
- Rozwijanie komunikacji i więzi społecznych – zajęcia biblioterapeutyczne są okazją do rozmowy i nawiązywania relacji. Wspólne czytanie i interpretowanie tekstów integruje grupę, sprzyja nawiązywaniu przyjaźni i poczuciu wspólnoty.
Jak zorganizować zajęcia z biblioterapii dla seniorów?
Organizacja zajęć nie wymaga dużych nakładów, ale należy zadbać o odpowiednią atmosferę i dobór materiałów.
Jeśli chodzi o wybór tekstów, najlepiej sprawdzają się opowiadania, wiersze i fragmenty powieści poruszające tematy bliskie osobom starszym – np. przyjaźń, rodzinę, dawne czasy, radości życia codziennego. Dobrze sięgnąć po utwory klasyczne lub te, które uczestnicy znają z młodości.
Teksty powinny być krótkie i łatwe w odbiorze, by nie obciążać nadmiernie koncentracji. Można też wykorzystywać fragmenty książek do biblioterapii dla dorosłych – przykłady to m.in. opowieści Małgorzaty Musierowicz, Agnieszki Osieckiej czy klasyczne bajki z przesłaniem i morałem.
Zajęcia mogą przybrać różną formę:
- wspólne czytanie na głos (przez prowadzącego lub uczestników),
- rozmowa o emocjach i skojarzeniach,
- opowiadanie własnych historii związanych z tematem,
- pisanie krótkich tekstów – listów, wspomnień, rymowanek.
Ważne, aby spotkania odbywały się w spokojnym, przytulnym miejscu. Dobre oświetlenie, wygodne fotele i ciepła atmosfera sprzyjają skupieniu i otwartości. W tle może cicho grać muzyka klasyczna lub relaksacyjna.
Biblioterapia – scenariusze zajęć dla dorosłych
W ramach biblioterapii dla dorosłych możesz realizować różnorodne scenariusze zajęć, w zależności od potrzeb i możliwości grupy. Każde spotkanie może mieć inny temat przewodni – od wspomnień z dzieciństwa, przez relacje rodzinne, aż po refleksje nad codziennością. Dobór tekstów najlepiej dostosować do nastroju uczestników i ich aktualnej kondycji psychicznej.
Spotkania mogą mieć charakter cykliczny, tworząc bezpieczną przestrzeń do rozmowy, wspólnego przeżywania emocji oraz rozwijania kreatywności i więzi społecznych.
Biblioterapia dla dorosłych – przykłady mogą obejmować:
1. Czytanie fragmentów książek o pozytywnych wspomnieniach – wybrany tekst staje się punktem wyjścia do rozmowy o dzieciństwie, młodości, rodzinnych tradycjach czy ulubionych miejscach.
2. Rozmowa o ulubionych bohaterach literackich – dyskusja o postaciach z literatury pomaga zidentyfikować wartości, które są bliskie uczestnikom – odwaga, przyjaźń, lojalność, miłość.
3. Tworzenie wspólnej historii – każdy z uczestników dopowiada jedno zdanie – powstaje zabawna, często niespodziewana opowieść, która pobudza wyobraźnię i rozluźnia atmosferę.
4. Czytanie wierszy i tworzenie rymowanek – po wspólnej lekturze wiersza uczestnicy mogą spróbować stworzyć własną rymowankę – o sobie, o przyrodzie, o wspomnieniach.
Powyższe pomysły to tylko inspiracja do tego, aby zachęcić seniorów do uczestnictwa w zajęciach, na których króluje biblioterapia. Scenariusze zajęć dla dorosłych można dowolnie modyfikować – ważne, by dostosować je do konkretnej grupy i zachęcać uczestników do aktywności.
Biblioterapia dla dorosłych – sposób na wsparcie emocjonalne i integrację
Biblioterapia to skuteczny i wartościowy sposób na aktywizację i wsparcie emocjonalne seniorów. Pozwala im nie tylko oderwać się od codziennych trosk, ale również wrócić myślami do miłych chwil, podzielić się doświadczeniem i poczuć częścią grupy.
Zajęcia z czytaniem rozwijają umiejętności poznawcze, a także pozwalają budować relacje i dzielić się wspomnieniami. Wspólne rozmowy i refleksje budują mosty międzypokoleniowe i wzmacniają poczucie przynależności.
Zajęcia z sercem i treścią. Dlaczego warto sięgnąć po biblioterapię?
Dobrze jest włączyć biblioterapię do stałej oferty zajęć dla osób starszych. To prosta forma pracy, która nie wymaga dużych nakładów, a może przynieść uczestnikom wiele dobrego – od poprawy nastroju po realne korzyści zdrowotne. W planowaniu aktywności pomocne mogą być gotowe scenariusze zajęć dla dorosłych – dają inspirację i ułatwiają prowadzenie spotkań nawet początkującym opiekunom. Więcej pomysłów i praktycznej wiedzy znajdziesz na stronie oferującej kursy na opiekuna osoby starszej – to świetne źródło informacji nie tylko dla profesjonalistów, ale i dla bliskich seniorów.
