Pielęgniarstwo operacyjne to dziedzina pielęgniarstwa, która wymaga nie tylko specjalistycznych kwalifikacji i ogromu wiedzy – to wsparcie personelu medycznego w trakcie zabiegów, ale przede wszystkim – opieka nad pacjentem.
Instrumentariusz – wielozadaniowość i czujność
W ogólnej świadomości, instrumentariuszki funkcjonują jako osoby, które dbają o przyrządy i narzędzia niezbędne w trakcie zabiegu: sprawdzają ich dostępność, podają odpowiednie lekarzom w trakcie operacji i dezynfekują po zabiegu. Jest to oczywiście rolą pielęgniarki operacyjnej – jednak nie tylko.
Niezwykle ważną rolą pielęgniarek pracujących na bloku operacyjnym jest także okołooperacyjna opieka nad pacjentem. To właśnie one przygotowują pacjentów do zabiegu, pielęgnują w trakcie i monitorują ich stan w czasie rekonwalescencji. To bardzo ważne zadania – powodzenie operacji zależne jest nie tylko od sprawnego chirurga, ale i kompetentnej pielęgniarki. Dlaczego jest to tak istotne?
Współpraca z pacjentem
Każdy pacjent trafiający do szpitala powinien zostać otoczony troskliwą opieką całego personelu. Zadaniem pielęgniarki jest pomóc pacjentowi w przystosowaniu się do środowiska szpitalnego – to od niej zależy, jak długi będzie to czas. Pielęgniarka jest tą osobą spośród członków zespołu terapeutycznego, której postawa, zachowanie i sposób porozumiewania się z pacjentem mogą wpływać na zminimalizowanie lęku oraz zadowolenie pacjenta z całokształtu usług medycznych. Jednakże nie chodzi o pochwały, a o redukcję stresu przedoperacyjnego – ma on ogromny wpływ na stan psychiczny pacjenta, a ten przekłada się na stan fizyczny. Przez to jego parametry mogą ulec zmianie, co może skutkować wydłużeniem zabiegu, zwiększonym ryzykiem powikłań i znacznym wydłużeniem powrotu do zdrowia.
Stały kontakt i przepływ informacji
Opieka pielęgniarska składa się nie tylko z zabiegów technicznych i manualnych. Obejmuje także bardzo szeroki zakres kontaktów interpersonalnych, działań terapeutycznych, wychowawczych i informacyjnych. Bycie przy kimś w trudnej sytuacji, tworzenie atmosfery zaufania i otwarcia są nie do przecenienia, dlatego wsparcie pacjentów jest konieczne pomimo trudności, które mogą wykazywać.
Najczęstsze problemy pacjentów w okresie przedoperacyjnym to:
- brak poczucia bezpieczeństwa, wynikające z trudności adaptacyjnych w środowisku szpitala i skutkujące brakiem komunikacji z personelem. Objawiać się to może buntem, złośliwościami, depresją i biernością, zdarzają się również przejawy agresji;
- lęk przed samym zabiegiem: bólem, okaleczeniem, znieczuleniem czy śmiercią – tutaj mogą wystąpić zaburzenia równowagi emocjonalnej;
- problemy z opieką bezpośrednią, wynikające z ograniczeń pacjentów w zakresie mobilności i samoobsługi.
Szczególną grupą są ludzie starsi, których liczba na oddziałach zabiegowych stale się zwiększa – ludzie mimo chorób żyją coraz dłużej, a rozwój medycyny pozwala podejmować leczenie operacyjne u coraz starszych osób. Pielęgniarka może spodziewać się braku współpracy z ich strony, a występujące zwykle zaburzenie poczucia bezpieczeństwa i zmniejszona sprawność ogólna stwarzają konieczność wzmożonej opieki.
Standardy w opiece i empatia w walce ze stresem
Procedura przygotowania pacjenta do zabiegu operacyjnego obejmuje szereg działań, zawsze jednak należy mieć na uwadze indywidualne uwarunkowania. Podobnie jest z opieką w trakcie i po zabiegu – tutaj jednak instrumentariuszka musi być dodatkowo wyczulona na wystąpienie objawów wskazujących na komplikacje związane z konkretnym schorzeniem.
Przygotowanie pacjenta do zabiegu operacyjnego obejmuje sferę psychiczną i fizyczną. 
Oba obszary są bardzo ważne, gdyż stanowią element bezpieczeństwa chorego i warunkują pomyślny przebieg zabiegu. Pielęgniarka powinna wyjaśnić pacjentowi celowość i sposób przygotowania się do operacji, zapoznać z możliwymi skutkami ubocznymi, powikłaniami, a także rozwiać jego wszelkie wątpliwości. Przyczynia się to do zmniejszenia lęku u chorego, jego komfortu i poprawy parametrów. Przekazane informacje służą również wzbudzeniu zaufania oraz przekonaniu pacjenta do współpracy z personelem medycznym.
Fizycznie przed zabiegiem to pielęgniarka operacyjna odpowiada za przygotowanie pacjenta – ewentualną higienę, depilację, pobranie krwi czy podanie leków. Umożliwia również dostęp do żyły obwodowej poprzez kaniulację w celu podawania leków i płynów infuzyjnych, kontroluje dokumentację medyczną chorego i transportuje na salę operacyjną. W trakcie operacji obserwuje i pielęgnuje pacjenta, zaś po zabiegu regularnie kontroluje parametry, sprawdza, czy nie występują powikłania i przeprowadza niezbędne zabiegi pielęgnacyjne.
Pielęgniarka operacyjna przebywa z pacjentem przez cały czas okołooperacyjny. Musi wykazywać się empatią i zrozumieniem, zaś pacjent powinien jej ufać i czuć bezpiecznie wiedząc, że jest pod dobrą opieką – ponieważ znajduje się on w sytuacji kryzysowej i pozbawiony jest możliwości reakcji czy obrony, jest zdany całkowicie na opiekę pielęgniarską.
