Wiele chorób powoduje niemożność standardowego, doustnego spożywania posiłków, co skutkuje niedożywieniem i – w konsekwencji – wyniszczeniem organizmu. Zostały jednak opracowane metody, dzięki którym można zapobiegać niedoborom żywieniowym i tym samym usprawnić proces leczenia.
Kiedy jest konieczne stosowanie żywienia pozajelitowego?
Żywienie parenteralne – czyli inaczej pozajelitowe – jest niezbędne, gdy pacjent nie jest w stanie spożywać lub trawić samodzielnie posiłków. Ma to miejsce w przebiegu niektórych chorób lub po zabiegach, które czasowo lub na stałe wyłączają przewód pokarmowy ze swoich czynności. Możemy tu wyróżnić na przykład:
- niewydolność układu pokarmowego: uszkodzenie jelit, zwężenie przełyku, choroba Crohna;
- niewydolność nerek, wątroby, trzustki;
- rozległe oparzenia, operacje;
- choroby nowotworowe, chemio- i radioterapia;
- stany zapalne jelit;
- niedożywienie
Preparaty do podawania pacjentom są przygotowywane na bieżąco, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb – bierze się pod uwagę stan chorego, aktualną wydolność metaboliczną oraz zapotrzebowanie energetyczne. Zlecenie każdorazowo jest realizowane w aptece szpitalnej, gdzie przygotowywane jest przez farmaceutów w specjalnie do tego przygotowanym, sterylnym pomieszczeniu.
Co znajduje się w mieszankach przeznaczonych do żywienia parenteralnego?
Żywienie pozajelitowe – będąc procesem inwazyjnym – niesie ze sobą ryzyko powikłań, dlatego też musi być dokładnie zaplanowane. Uwzględnia się tutaj zarówno czas trwania terapii, drogę podania jak i podaż składników odżywczych. W składzie mieszanki możemy jednak wyróżnić takie składniki, jak: białka, tłuszcze, węglowodany, elektrolity, witaminy oraz pierwiastki śladowe, zawieszone w roztworze wodnym lub emulsji tłuszczowej. Są to wszystkie elementy, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Czasami do mieszanek dodaje się również leki, usprawniając proces leczenia.
W jaki sposób przebiega żywienie pozajelitowe?
Składniki odżywcze podczas żywienia pozajelitowego podawane są drogą dożylną. Substancja umieszczana jest w silikonowym worku, i za pomocą cewnika wprowadzana bezpośrednio do krwiobiegu pacjenta. W zależności od schorzenia, można wyróżnić trzy drogi podania:
- centralne – przy pomocy cewnika, zakładanego do żyły centralnej – stosowane najczęściej przy długotrwałej terapii;
- obwodowe – poprzez wprowadzenie kaniuli do żyły obwodowej (najczęściej przedramienia) – stosowane przy terapii krótkoterminowej;
- poprzez przetokę tętniczo-żylną – przy długoterminowej terapii, podczas której niemożliwe jest zastosowanie wkłucia centralnego
Zarówno przygotowanie mieszanki, jak i jej podawanie, powinno odbywać się w sterylnych warunkach. Należy zadbać o higienę pomieszczenia, rąk oraz cewnika, aby zminimalizować ryzyko rozwoju bakterii i powstania powikłań. Proces żywienia dożylnego odbywa się w warunkach szpitalnych, jednakże jeżeli choroba pacjenta wymaga terapii wieloletniej, można ją przeprowadzać w domu. Zależne jest to jednak od stanu chorego, jego umiejętności i tylko po odpowiednim szkoleniu przez personel medyczny. Gotowe mieszanki są wtedy dowożone do miejsca zamieszkania – proces ten jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Kurs żywienia pozajelitowego – gdzie można zrobić?
Żywienie parenteralne jest procesem, który wymaga odpowiedniej wiedzy, wprawy i uwagi. Ze względu na duże ryzyko powikłań, przeprowadza go personel medyczny, który następnie – w przypadku terapii domowej – edukuje również pacjentów. Zdobycie odpowiednich kwalifikacji zapewnia np. kurs żywienia pozajelitowego i󠆎 dojelitowego, który przygotowuje personel medyczny do samodzielnego udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki nad chorym z zastosowanym żywieniem pozajelitowym i dojelitowym. Realizowany jest on zgodnie z programem kształcenia zatwierdzonym przez Ministra Zdrowia i opublikowanym przez Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych.
Ukończenie kursu zostaje potwierdzone certyfikatem oraz kartą kwalifikacyjną, która zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2016 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych, stanowi potwierdzenie ukończenia szkolenia.
